“Хара муора биэрэгиттэн ордоробун эйигин…” – диэн тыллартан Ольга Иванова кэрэ куолаьа, Кыыс Амматын хоьуйан сардааналаах хочотугар ис сүрэҕиттэн ыллыы турара саха дьонун хараҕар көстөн кэлэр. Онтон кини сүрэҕин аҥара, күүһүгэр күүс эбэр эрэллээх, холоонноох доҕоро Гелярий Владимирович Сидоркевич буолар. Кинилэр билигин О.П.Иванова-Сидоркевич аатынан Амматаађы айар сайдыы киинин историятын кэрэһиттэрэ, айар үлэҕэ ыҥырар, угуйар холобур оҥостор сүду дьоммут.

        Гелярий Владимирович тохсунньу 6 күнүгэр 1944 сыллаахха Бурятско-Монгольскай өрөспүүбүлүкэђэ Улан-Yдэ куоракка күн сирин көрбүтэ, омугунан поляк.
1953 сыллаахха Улан-Удэ музыкальнай оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ, биэс сыллаах толору кууруһу 1958 сыллаахха бүтэрбитэ. Ол сыл идэ ылаары П.И.Чайковскай аатын сүгэр Улан-Удэтээђи муусука училищетыгар үөрэххэ киирбитэ, биэс сыллаах толору кууруһу 1958 сыллаахха бүтэрбитэ. Училищеђа 1958-1961 сс. байаан специальноһыгар толору үс кууруһу үөрэнэн баран, бүтэһик сылын ситэ үөрэммэккэ 1961 сыллаахха Бурятияђа «Байкал» Государственнай ансаамбылыгар концертмейстер идэтинэн үлэтин сађалаабыта. Саха сиригэр кэлэн 1964 – 1966 сыллардаахха П.А.Ойуунускай аатынан Дьокуускайдаађы музыкальнай-драматическай театрга артиһынан үлэлээбитэ. 1965 сыллаахха Гелярий Сидоркевич Ольга Ивановалыын холбоһон ыал буолбуттара. Эдэр ыал бастаан куоракка олорбуттара.
Гелярий Владимирович педагогическай үлэтин 1967 сылга Дьокуускайдаађы культпросвет оскуолађа баян кылааһыгар преподавателинэн сађалаабыта. Ол сыл Аммађа көһөн кэлбиттэрэ. Бу сыл атырдьах ыйыттан СӨ культуратын министерствотын ыйыытынан Амматаађы музыкальнай оскуолађа баян кылааһын преподавателинэн анаммыта, 1973 сыллаахха концертмейстэринэн үлэлээбитэ. Амма нэһилиэгин кулуубугар концертмейстеринэн, музыкальнай салайааччы быһыытынан сылдьара, уус-уран көрүү күрэђин көхтөөх кыттааччыта этэ, өрөспүүбүлүкэ, Бүтүн Россия фестивалларын лауреата, Москвађа Башкирскай АССР уонна Саха сирин литературатын уонна искусствотын күннэригэр кыттыыны ылбыта.
70 сылларга олоңхоһут, чабырђахсыт, тойуксут, хомуска оонньуур эдэр ыччат олох ађыйахтар эбит ону Гелярий Владимирович кэргэнэ Ольга Петровналыын, оччолорго кулуубка үлэлии сырыттађына ођо уус-уран коллективын тэрийэн норуот уус-уран айымньытыгар уһуйуу наадатын өйдөөбүттэрэ уонна кулуубка ођолору мунньан дьарыктаан сађалаабыттара.

        1980 сыллаахха Амматаађы пионердар уонна үөрэнээччилэр дьиэлэригэр Ольга Петровна уонна Гелярий Владимирович салайыыларынан «Амма чэчирэ» ођо ырыа уонна үҥкүү коллектива тэриллибитэ. Манна Гелярий Владимирович хору, вокальнай ансамбылы, солистары салайбыта, үңкүү дьарыгар, кэнсиэрдэргэ баянынан дођуһуоллуура, сыанађа туттуллар маллар, көстүүмнэр, реквизиттэр кини уус илиитинэн оңоһуллаллара. Ансамбылга сахалыы инструменнартан дүңүрү, дьађаны, табыгы, күпсүүрү, хомуһу туһаналлара. Тулалыыр эйгэ айылђа тыаһын –ууһун үтүктэн ырыаларын, үңкүүлэрин туспа тыынныыллара.
1983 сыл балађан ыйыттан Амматаађы пионердар уонна үөрэнээччилэр дьиэлэригэр концертмейстеринэн, куруһуок салайааччытынан киирбитэ. 1984 сыллаахтан методистаабыта. Гелярий Владимирович талааннаах концертмейстер, аккомпаниатор идэтин баһылаабыт музыкант «Амма чэчирэ» ансамбылын репертуардарынан музыкальнай аранжировкатын бэйэтэ таңан, композициялаан ураты ис хоһоонноохтук оңороро, улуус куруһуок салайааччыларын сайаапкаларынан музыканы оңорон биэрэрэ, ис сүрэђиттэн сүбэлиирэ, көмөлөһөрө.
Педагог быһыытынан ођолорго бэйэлэрин ођолоругар тэңэ сылаастык, сымнађастык сыһыаннаһара, санааларын табара, аһађастык санааларын үллэстэн кэпсэтэллэрин сатыыра, биир тылы булара. Музыкальнай салайааччы быһыытынан ођо куолаһын арыйыыны, сөпкө тыыныытын, музыканы ылыныытын, өйдүүрүн туһугар туспа ньымалардаађа. Хас биирдии ырыаһыт ођођо тус-туһунан ырыатын тэтимин, мелодиятын сөптөөхтүк талара, музыка кэрэ эйгэтигэр күннэтэ уһуйара.

      Амма кэрэ айылђатын абылаңар ылларан, Гелярий Владимирович кинини кытта Амма лесхоз инженера Семен Семенович Яковлев уонна «Амма чэчирэ» ансамбыл экологтара 6 ођону илдьэ 1993 сыллаахха Амма улууһугар бастакы экологическай «Yөһэ Аммађа айан» экспедицияны Амма – Онньүѳс – Таңха; Таңха – Биэлимэ – Күүлүпчү – Булун – Ааллаах – Чакыр — Олимпик – Амма маршрутунан тэрийбитэ. Төрөөбүт дойдуга тапталы иңэрэр, айылђађа харыстабыллаах сыһыаны иитэр сыаллаах-соруктаах Амма өрүһүнэн эрэһиинэ оночонон 600 километры устубуттара. Ођолору кытта өрүс, балыктарын, эмтээх оттору, үөннэри-көйүүрдэри үөрэппиттэрэ, айылђађа сылдьыы сүрүн сатабылларыгар уһуйуллубуттара. Манна баралларыгар төрөппүттэр ођолорун хас да хонуктаах экспедицияђа эрэнэн туран Гелярий Владимировичтыын ыыппыттара элбэђи этэр, ол аата бу педагог үрдүк таһымын, киһи быһыытынан сиэрдээђин, ођолору таптыырын, кинилэр сайдалларын туһугар кыһалларын көрдөрөр. Ођолор манна сылдьан айылђа дьиктилээх түгэннэрин илэ харахтарынан көрөн, Амма өрүс ыраас, дьэңкир уутугар умсаахтыы оонньоон, балыктаан, эмтээх үүнээйилэри хомуйан, хатаран, өрүс кытылыгар үүнэр мастары-оттору, үөннэри-көйүүрдэри үөрэтэн, «Yөһэ Амма» уутун аналиһын ылан, «Уста тур, кыыс Амма», «Айылђаны харыстаан!» диэн суруктаах аншлагтары туруортаан, сүрдээх улахан суолталаах дьоһун үлэлэри оңорон төннүбүттэрэ. Гелярий Владимирович айылђађа сылдьыы үөрүйэхтэригэр уһуйан, төрөөбүт дойду кэрэ көстүүлэригэр ођолору сырытыннаран, сынньатан, табанан дьарыктанар эвеннэр сирдэрин-уоттарын көрдөрөн, ураты харыстанар сиргэ заповедникка сырытыннаран, үүнэн эрэр кэнчээри ыччакка хаһан да умнуллубат бэлиэ түгэннэри хаалларбыта, айылђаны харыстааһыңңа бэлэм дьону ађалбыта саарбађа суох.
Амма өрүһүн харыстыыр сыаллаах «Амма – мин төрөөбүт дойдум» экспедиция 1994 сыллаахха салгыы ыытыллыбыта. Гелярий Владимирович «Yөһэ Амма» экспедициятын экобырайыага Москвађа ыытыллыбыт ISAR Американскай тэрилтэ тэрээһининэн күрэххэ (конкурска) кыайан Грант 919 $. ылары ситиспитэ. Бу Грант экобырайыак салђанан, тэнийэн барарыгар төһүү күүс буолбута.
1995 сыллаахтан Ольга Петровна Иванова – Сидоркевич салайыытынан Амма Бөтүңүгэр Хотуйа үрэђи чөлүгэр түһэрии экологическай общественнай хамсааһын сађаламмыта онно Гелярий Владимирович ууну хаайан турбут даамбаны көтүрүүгэ күүстээхтик үлэлэспитэ. Хотуйа үрэх «Амма чэчирин» ођолорун көмөтүнэн ыраастанан устар сунньэ быһыттан босхолонон өр сылларга мунньуллубут уута барбыта, оттор-мастар, үөннэр үөрэтиллэн-чинчийиллэн, харыстанан сыыйа чөлүгэр түһэн, көђөрөн «Хотуйа» экологическай паркађа кубулуйбута.
«Амма чэчирэ» ансамбылга Ольга Петровна сценарийынан, Гелярий Владимирович музыкатынан төрөөбүт ийэ айылђаны көмүскүүр ис хоһоонноох «Хорсун кыыс Сардаана уонна Тимир Дьигистэй», «Маңан таба» музыкально-хореографическай остуоруйа испэктээх ситиһиилээхтик туруоруллубуттара. «Маңан таба» Киин телевиденияђа көстөн көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ылбыта. Ол кэнниттэн Арассыыйа араас муннуктарыттан «Маңан таба» испэктээђи көрбүттэрин туһунан ођолор, улахан дьон санааларын үллэстэн, махтанан 300 тахса сурук ыыппыттара. Кэлин ол суруйбут ођолор ансаамбыл дођотторунан буолбуттара,кинилэр «Амма чэчирэ» ансаамбыл «Помогите спасти Амгу!» — диэн ыҥырыы суруктарыгар Амма өрүһүн көмускээһиңңэ биир санаалаахтарын биллэрэн, илии баттааһыннарын «Эйэ холуубар» баттаан бигэргэтэн ыыппыттара. Бу буолар уһуйааччылар, иитээччилэр, педагогтар Ольга Петровна, Гелярий Владимирович Сидоркевичтар ыраађы көрөн, сайдыыны сардаңалаан иитэр ньымаларын биир сүрүн кистэлэңнэрэ.
«Амма чэчирэ» ансаамбыл салайааччылара Ольга Петровна, Гелярий Владимирович бэйэлэрэ дэгиттэр талааннаах дьон буоланнар элбэх ођону дьарыктаан, уус-уран коллективы тэрийэн, саха норуотун уус-уран айымнньытын ыччат дьоңңо үөрэтэн, уһуйбут ођолорун айар үлэђэ кынаттаабыттара. Ол курдук вокалга дьарыктаммыт Гелярий Владимирович ођолоро культура уонна искусство хайысхатынан И.Кузьмина, О.Сидоркевич, М.Михайлова, А.Петров үөрэнэн, үлэһит буолбуттара. Исай Брызгалов, Владимир Корякин, Владимир Захаров республикађа биллэр мелодистар буолбуттара. Кэргэнэ О.П.Иванова-Сидоркевич ырыаларын нота5а түһэрэн, суруйан ырыанньык тахсарыгар туохха да тэңнэммэт кылаатын киллэрбитэ. Гелярий Владимирович тапталлаах кэргэн, үс ођо амарах ађата буоларын ыал буолан олорбут олођор бэриниилээхтик толорбута, Ольга Петровна айымньылаах үлэ умсулђаныгар кини көмөтүнэн кынаттанан таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
Кыргыттара айымньы, айар кут эйгэтигэр иитиллэн улаатан кэлин төрөппүттэрин үлэлэрин салгыы, сырдата, үйэтитэ сылдьаллар. Улахан кыыьа Вера Гелярьевна Шилова 2003 – 2009 сыллардаахха Амматаађы ођо айымньытын дьиэтигэр директорынан үлэлээбитэ, үлэ бэтэрээнэ, СӨ үөрэђириитин туйгуна, Амма улууһун мелодистарын салайааччыта, Ольга Гелярьевна Москвађа Серпуховка театрыгар артисканан айымнньылаахтык үлэлии сылдьар.
Гелярий Владимирович Амматаађы ођо айымньытын дьиэтигэр методиһынан үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ улууска уус-уран көрүү күрэђин көђүлээччитинэн, кыраайы үөрэтэр чинчийэр ођолор, педагогтар сүлүөттэрин, семинардары тэрийбитэ, «Эркээйи» ођону сахалыы иитии-үөрэтии программатын оңоруугар экологическай иитиини торумнуур хайысха бөлөђөр үлэлэспитэ. Методист быьыытынан үлэтин сурукка киллэрэрэн, ырытан справкалары суруйан хаалларбыт докумуоннара, хаартыскалара тэрилтэ архивыгар хараллан билигин да методическай үлэђэ көмө буолаллар.
Педагог, методист, концертмейстер, аккомпониатор, музыкант Гелярий Владимирович үлэлээбит үлэтэ сыаналанан СӨ Министерстволарын элбэх грамоталарынан, махтал суруктарынан нађараадаламмыта, СӨ Культуратын үтүөлээх үлэһитэ ааты сүкпүтэ. Гелярий Владимирович элбэх билиитин-көрүүтүн, сатабылын ођону уус-уран иитиигэ, улуус, республика, Аан дойду таһымыгар ођону кэрэђэ уһуйууга кылаатын киллэрсибит туохха да тэңнэммэт сүдү кылааттаах. Кини аатын үөрэппит, ииппит, культура уонна искусство, айар үлэ кэрэ эйгэтигэр сыһыарбыт эдэр көлүөнэлэрэ ааттата туруохтара.

О.П.Иванова-Сидоркевич аатынан Амматаађы айар сайдыы киинин
Методиһа Скрябина Ф.В. алтынньы 19 күнэ 2018 с