Хас дойду, нэһилиэк ахсын, төрөөбүт сирин, түөлбэтин ааттатар  дьон үөскээн- төрөөн, олорон ааһаллар. Оннук киһинэн биһиги Соморсуммутуттан төрүттээх  Ольга Петровна  Иванова — Сидоркевич баара буоллар сэттинньи 23 күнүгэр 85 сааһын туолуохтаах этэ.  Кини Саха АССР уонна Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, талааннаах ырыаһыт, мелодист  дойдутун  туһугар  ис  сүрэӄинэн ыалдьар эколог, педагог этэ.  Бүгүн мин эһиэхэ кини олоӄун биир кэрчик кэмин, пионер сааһын туһунан кэпсиэхпин баӄарабын. Ольга Петровна  сэрии ыар сылларыгар бэйэтин кыаӄынан биир саастыылаахтарын санааларын түмпүтүн сырдатары тоӄоостооӄунан ааӄабын. Ол инниттэн сорук туруорунан нэһилиэкпит кырдьаӄастарын сурукка тиһэн хаалларбыт ахтыыларын хомуйдум.

Ольга Петровна сааһыран олорон пионер сылларын туһунан  ахтыытыттан: «Биһиги о5о сааспыт, сэрии сылларыгар ааспыта. Харитонова Уля, Кочаткина Даша, Кузьмин Октябрин, Скрыбыкин Коля уонна да атыттар пионер этибит.  Пионердар үп хомууругар сыар5алаах атынан сылдьан ким көмүс ньуоска, ытар5а, биһилэх, заем биэрэрин хомуйарбыт. Ийэлэр, эбэлэр, эдьиийдэр итии таӊас, үтүлүк, бэргэһэ тигэн фроӊӊа ыыталлара. Ону оскуола5а хомуйан биэрэрбит. Нэьилиэккэ хаалбыт дьахталлары кытта илиибитинэн бурдук ыһарбыт, хомуйарбыт. Оскуола5а ударниктар, отличниктар муннуктарын онорор, элбэхтик концертыыр, бары улэ5э барытыгар кыттыһар, уонна тэрийсэр этибит.

Отличниктар муннуктарыгар өрүү Скрыбыкин Коля уонна мин тахсарбыт. Сарсыарда эрдэ кэлэн оӄолорго үөрэхтэригэр көмөлөһөрбүт. Ардыгар учууталларга көмөлөһөн ырыа уруогун кытта биэрэрим. 1945 сыллаахха муус устар 22 күнүгэр  үөрэхтээх, активист буоламмыт Харитонова Улялыын Амма5а слёкка кытта киирбиппит. Саамай үөрбүтүм диэн онно харахтаах кукла атыыласпытым.  Уопсайынан оскуолаӄа үөрэммит сылларбыттан ордук  1942-43  сыллары үчүгэйдик өйдүүбүн. Семен Петрович Федоров, Василий Аристархович Дьячковскай,  Георгий Васильевич Трифонов учууталлыыллара. Бары сэриигэ барар кыахтара суох инбэлиит дьон этилэр. Семен Петрович ити сылларга саха тылын уруогар,  литературнай куруһуокка оӄолорго кэпсээн, хоһоон суруйтарар этэ. Мин куруоһуокка эмиэ сылдьарым. 1943 сыллаахха төрдүскэ үөрэнэ сылдьан  «Аӄабар»  диэн хоһоону суруйбутум. Ол хоһоонум оройуон хаһыатыгар бэчээттэммитэ. Сэрии кэнниттэн ити хоһооммор  уонна Тимофей Сметанин «Манчаары»  хоһоонугар мелодия айбытым. 1945 сыллаах сайын ыһыахха «Аӄабар» диэн ырыаны ыллаабытым, онно үгүс киһи ытаабытын өйдүүбүн. Эбэм « — Аны итинник киһини уйадытар ырыаны ыллаабат буол, онто да суох аӄан алта убайа, быраата өлбүттэрэ» диэн сэмэлээбитэ. 1958 сыллаахха министерство сүнньүнэн о5олор ырыаларын конкурса буолбута.  Онно хас биирдии ырыа суруйар автор бэйэтэ суруйааччылаах буолуохтаах диэн усулуобуйалаах этэ. Миигин Моисей Ефимов  Эллэйдиин билсиһиннэрэр.  Эллэй икки хоһоонун биэрбитигэр, матыып айан Грант Арамович Григоряӊӊа иһитиннэрбиппэр улаханнык сөбүлээн музыкатын суруйбута.  «Умай – умай аал уоппут» диэн ырыам бастакы бириэмийэ, «Пионер туристар ырыалара» диэн ырыам иккис миэстэ ылбыттара. Биһиги бары үөрүү бөӄө буоллубут  Онтон ыла Эллэй өлүөр  дылы, кини хоһоонноругар хас да ырыалары: «Таптыаӄын ийэни», «Тохсус Маай», «Геройбут тилиннэ» уонна да атын ырыалары айбытым. Кэлин Абаӄа оскуолатыгар 1951-53 сылларга старшай пионер вожатайынан vлэлээбитим. Онно араас таhымнаах пионерскай сбордары, макулатура хомуйууларын, летописьтары суруйуулары хомуйубуппут» диэн кэпсээбитин «Олоӄум чэчирдэрэ» кинигэтиттэн  ыллым.

Ольга Петровна туһунан олохтоохтор ахтыылара:

Алексеев Гаврил Федотович ахтыыта 1981 сыл.

«Ольга Иванова 1942 – 1943 сыллардаахха Соморсунӊа үөрэммитин өйдүүбүн. Сүрдээх сытыы-хотуу эйэ5эс кыыс этэ. Оскуолаӄа ыытыллар тэрээһиннэргэ олус көхтөөхтүк кыттара. Аӄата сэриигэ  баран өр буолаахтаабатаӄа. Ийэтэ аччык-туор олохтон эрдэ күн сириттэн күрэнэн Ольга Абаӄаӄа үөрэнэ барбыта. Ольга Петровна оӄолору олус сөбүлүүр буолан өрүү талааннарын сайыннара сатыыр идэлээх, мэлдьи оӄолору кытта сылдьар. 50-гар чугаһаатар даӄаны пионердар оройуоннааӄы дьиэлэрин директорынан үлэлиир. «Чэчир» ырыа-үӊкүү ансамбылын салайааччыта. Кини иитиллээччилэрэ тохсунньу ыйга ыытыллыбыт республиканскай көрүүгэ 14 ырыа- ансамбыла кыттыбытыттан III-миэстэни ылла. Саха АССР үөрэӄин министерствота «Амма Чэчирдэрин» уонна кини салайааччытын О. П. Иванованы, самодеятельность коллективын пионер дьиэтигэр тэрийиигэ активнай кыттыытын иһин бочуотунай грамотанан наӄараадалаата.

Белолюбская Анастасия Иннокентьевна ахтыыта:

«-Ольга оскуолаӄа киириэӄин иннинэ 6 сыл курдук дьонун кытта  биһиэхэ дьукаахтыы олорбуттара. аӄата Бүөтүр 1941 сыллаахха сэриигэ ыӊырыллан барбыта, ол айыыта онон, эргиллибэтэӄэ. Сурук суруйаахтыыр этэ. Ийэтэ Биэрэ сүрдээх үчүгэй ырыаһыт, уус этэ. Кини сатаабатаӄа диэн суоӄа. Дьиэ иһинээӄи дьоӊӊо барыларыгар таӊас тигэрэ, мин таӊаспын кытта бэрийэрэ. Ольга оӄо эрдэӄиттэн сүрдээх сытыы, тыллаах- өстөөх ыарытыйар баӄайы кыыс этэ.  Кутуковтар Миисэлэрин кытта сүрдээх иллээхтик оонньууллара, олох батысыһа сылдьан хара сарсыардаттан ырыа- тойук, үӊкүү-битии дьон буолаллара. Соморсун оскуолатыгар икки сыл үөрэммитэ, пионерга манна Соморсуӊӊа киирбитэ. Ийэтэ онно үөрээхтээбитэ аӄай. Ити кэмнэргэ ийэтэ эрэйдээх сэллигинэн ыалдьан нэһиилэ сылдьаахтыыра. Күтүөтүн ааӄы кытта сөрөһөн олороорулар  Кыстаайылар дьиэлэригэр көспүттэрэ. Ийэтин үксүн бэйэтэ ыарыылаахтаабыта Кыстаайы оӄонньор аймаӄа эмээхсин Даайа көмөлөһөр этэ. Тура сылдьар, үлэни кыайар дьон бука бары колхозка үлэлиир буоллахтара дии, ол иһин. Ийэтэ өлөрүн саӄана Ольганы Аммаӄа ыытан хараллар таӊаһын барытын ылларбыта, көр онно бу  сааһа 9-һа  эбитэ дуу, кыыс барытын хайдах этиллибитин курдук атыылаһан таһаарбыт этэ.  Ийэтин Соморсуӊӊа уӊуох тутан баран Арыылаахха дьонноругар Мэхээстээххэ  көспүтэ. Онтон Абаӄаӄа үөрэнэ барбыта. Пионердыы сылдьан фроӊӊа көмөӄө ким тугу биэрэринэн сээкэй хомуйар этилэр. Ону барытын кумааӄыга тиһэн иһэллэр этэ. От үлэтэ буоллун, бурдук үлэтэ буоллун субуотунньук бөӄө буолаллара. Билигин санаатахха кыра да дьон эбиттэр.  Ол тухары тулаайахпын диэн ытана сылдьыбат кыыс этэ, өрүү оӄо бөӄө субурутуулаах,  кэпсээн аргыстаах,   быһатын мэлдьи дьарыктаах сылдьара

Кутуков Иннокентий Иннокентьевич ахтыытыттан:

«Ольгалаах биһиэхэ олоро сылдьыбыттара. Мин бырааппынаан Миисэлиин сүрдээӄин тапсан оонньууллар этэ.  Иккиэн да ыллыылларын олус сөбүлүүр этилэр. Оскуолаӄа биһигиттэн барбыта. Мин оччолорго улахан уол үлэлии барар буоллаӄым дии, кинилэр бэйэлэрэ дьиэӄэ хаалаллар, дьэ уонна бырааппын таах дьаһайан үлэлэрин үмүрүтэн оонньуу бараллар. Онтон сэрии саӄаланар, аӄата сэриигэ баран эргиллибэт, ийэтэ ыалдьан эрдэ өлөөхтөөбүтэ. Кэлин Ольга улаатан баран кэлэ сылдьар этэ. Сайын ыһыахтарга ыллаан-туойан барара. Өссө «Амма чэчирдэрин» Москва куорат телевидениетыгар уста кэлбиттэригэр, Соморсунун сиригэр аӄалтаабыта.  Буор хайаны,  биһиги өтөхпүтүн, тэлгэһэбитин, балаӄаммытын  уһултарбыта. Ону барытын телевизорга көрдөхтөрө дии».

Чикальдина Наталья Константиновна ахтыыта:

«Мин төрдүм Сул5аччы. 1941 сыл сайын саӄаланыыта нэһилиэктэртэн оӄолору мунньан Аммаӄа  лааӄырга илдьибиттэрэ. 75 оӄо буолан сылдьыбыппыт.  Онно бастаан  Ольганы көрбүтүм сүрдээх сытыы – хотуу  кыра уӊуохтаах кыыс этэ. Дьэ онно туох да ыллаан эйээрэр аӄай. Сизых Сергей диэн нуучча уолун кытта иккиэн бииргэ ыллыыллар. Аны ол уол соӄотоӄун ыллаатаӄына Ольга үӊкүүлүүр, биһиги тыа оӄолоро айахпытын атан баран төгүрүччү туран көрөбүт эрэ, кыттыһар диэн суох дьоно буоллахпыт дии. . Онтон ыла Ольга кыыс сытыытын, бойобуойун билэрим.

Арай биир сарсыарда оӄолор дойдугутугар тарӄаһаӄыт- сэрии буолбут диэтилэр, биһиги дьоммутун ахтыбыт оӄолор туох да омуна суох үөрдүбүт аӄай. Сэрии диэн тугун билбэппит бэрт буоллаӄа, билигин сонньуйабын эрэ. Дьэ алдьархай соӄотоӄун сылдьыбат дииллэрин курдук  ол сайын олох уот кураан турбута, олохпут олох сатарыйан барбыта. Эр дьон бөӄөтө сэриигэ барбыта, оӄо сааспыт онон бүппүтэ».

Мин биир дойдулааӄым, республика дьоно-сэргэтэ бары ытыктыыр киһитэ, Ольга Иванова-Сидоркевич кыра сылдьан, биһиги курдук оӄолортон туох уратылааӄын билээри, кини оӄо сааһын туһунан  ахтыы хомуйдум.

Биһиги, эдэр коөлүөнэ оӄолор, эһэлэрбит- эбэлэрбит сэрии сылларыгар олорон ааспыт олохторун, иннилэригэр көрсүбүт эрэйдэрин — муннарын, олоххо сүдү тардыһыыларын умнуо суохтаахпыт. Улахан дьону кытта бэйэлэрин бэриниилээх, сыралаах үлэлэринэн кыайыыны уһансыбыттара, сэмэй кылааты киллэрсибиттэрэ олохпут историятыгар суруллан көлүөнэттэн- көлүөнэӄэ бэриллэр. Ийэ дойдуга таптал төрөөбүт түөлбэттэн, алаастан саӄаланар.

Төрөөбүт түөлбэбит историятын, олорон ааспыт дьонун- сэргэтин үөрэтэрбит, билэрбит- биһиги көлүөнэ ытык иэспит.

Соморсун орто оскуолатын

5 кылааһын үөрэнээччитэ

Мартынова Айаана

Салайааччы:  Борохина Сардана Юрьевна

Амматааӄы айар сайдыы киинин

эбии үөрэхтээһин учуутала